Η Άλλη Πολιτική Οικονομία

Διαβάζω στις εφημερίδες τις οικονομικές αναλύσεις περί ζημιών, αποκατάστασης και ανάπτυξης των καμένων τόπων. Στο μυαλό μου περιεργάζομαι τον ρομαντικό χαρακτήρα των απολεσθέντων αγαθών και την σχέση του με την διακυρηχθείσα ηθική της πολιτικής οικονομίας των ημερών.

Οι ζημιές του ολοκαυτώματος δεν έχουν μόνο οικονομική αλλά και πολιτισμική αξία η οποία όμως δεν είναι μετρήσιμη. Στις περιπτώσεις που η πρωτογενής οικονομική δραστηριότητα στις καμένες περιοχές δεν αντιστοιχούσε μονάχα και πρωτίστως στον ευρύτερο οικογενειακό πλούτο, η αξία των παραγωγικών συντελεστών δε θα αποζημιώσει τους πληγέντες ολοκληρωτικά. Υπάρχει και η συναισθηματική αξία που δύσκολα μετριέται.

Σκεφτείτε ένα ηλικιωμένο ζευγάρι που διατηρούσε ελαιόδεντρα και ζώα και μέσω αυτού του κεφαλαίου εκπλήρωνε τις καθημερινές του ανάγκες σε διατροφή. Σκεφτείτε επίσης ότι οι ανάγκες του σε χρήμα καλύπτονται από την πιθανή σύνταξη που παίρνουν τα μέλη του και ότι κάηκαν τα χωράφια του μα όχι και το σπίτι του. Σκεφτείτε επίσης ότι αυτό το ζευγάρι έχει παιδιά ενήλικα που δουλεύουν σε μια μεγάλη πόλη και ζουν από τα χρηματικά τους εισοδήματα, ένα μέρος των οποίων πηγαίνουν στους γονείς στο χωριό. Τέλος σκεφτείτε ότι τα παιδιά ενδιαφέρονται έντονα να έχουν αγνά αγροτικά προϊόντα στο τραπέζι τους, συνεπώς βοηθάνε τους γονείς στην αγροτική παραγωγή (είτε μισθώνοντας εργάτες είτε δουλεύοντας και τα ίδια στην συγκομιδή) με αντάλλαγμα ένα μέρος αυτής. Η οικογένεια αυτή δεν αντιμετώπιζε οικονομικά προβλήματα. Ούτε τώρα θα αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα.

Ωστόσο τα λαχανικά, τα φρούτα και τα αγνά κρέατα του χωριού δε θα μπουν στο τραπέζι τους ξανά. Δε θα είναι το δικό τους προϊόν, αυτό της περιουσίας και του προσωπικού τους μόχθου που θα καταναλώνουν από δω και πέρα. Το πολιτισμικό αυτό αγαθό/προϊόν και η αξία του συνίσταται στη νοητή γραμμή σύνδεσης μεταξύ πόλης και χωριού, με όλα τα πραγματικά και συμβολικά χαρακτηριστικά της, που υπάρχει και καλλιεργείται στις ψυχές αυτών των ανθρώπων. Είναι μια σύμπλευση που δημιουργεί ηθικό ένστικτο, ψυχική ηρεμία, φαντασιακή αναπόληση και ευτυχία. Αυτά εκλείπουν μετά την καταστροφή. Πως όμως αποτιμάται η οικονομική τους αξία? Κανείς οικονομολόγος δεν έχει απαντήσει σε αυτό το ερώτημα. Τα προηγούμενο παράδειγμα μπορεί να μην απαντάται στην πραγματικότητα με αυτόν ακριβώς τον τρόπο αλλά παραλλαγές αυτού συναντώνται σε κάθε οικογένεια που επλήγη.

Μπορεί οι μέρες με τις εικόνες και τα λόγια που τις συνοδεύουν να κυριαρχούνται από προεκλογικές μεγαλοστομίες, δημοσιογραφικές κριτικές και τεχνοκρατικές θεωρίες περί ανάπτυξης που εμπίπτουν στην έλλογη απόδοση της πραγματικότητας, υπάρχει όμως και η άλογη, η συναισθηματική πραγματικότητα που θα διαρκέσει για πολύ καιρό στις ψυχές των πληγέντων και όχι μόνο.