Η Ατελείωτη Ζήτηση: Λύση ή Πρόβλημα;

Μερικά χρόνια τώρα μελετάω τον καπιταλισμό και μπορώ να πω ότι είναι πολύ μπερδεμένος. Θεωρία, σου λέει, τη μαθαίνεις. Μετά κοιτάς στην πράξη και όλα είναι διαφορετικά. Αλλά αυτοί οι καθηγητάδες συνεχίζουν το χαβά τους. Βασίζονται πάλι στη θεωρία για να μας βγάλουν από την κρίση όταν αποδεικνύεται ότι οι περιορισμοί αυτής είναι απεριόριστες. Τώρα, για να καταλάβετε, μιλάνε για αύξηση της εγχώριας ζήτησης στην Κίνα και μείωση των εξαγωγών της προς τις ΗΠΑ ώστε οι τελευταίες να μην καταναλώνουν τόσο φθηνά. Αυτό με τη σειρά του θα μειώσει τόσο τα εμπορικά πλεονάσματα της Κίνας όσο και τα ελλείμματα των ΗΠΑ στα οποία χρεώνεται ο απερίσκεπτος δανεισμός των τελευταίων.
Μα καλά ρε παιδιά, διανοείστε τι επίπτωση θα έχει μια ακόμα μεγαλύτερη αύξηση της κατανάλωσης και της επένδυσης στην Κίνα; Καταρχήν, τι περιβαλλοντικές επιπτώσεις θα έχει;
Δεύτερο στη σειρά έρχεται το παραμύθι της ευμάρειας. Πολύ εύκολα μιλάτε περί αύξησης της ζήτησης στα δυτικά της χώρας όπου τα εισοδήματα είναι χαμηλά. Δηλαδή, έγιναν που έγιναν πλούσιοι στις ανατολικές ακτές της χώρας, πρέπει να γίνουν και στα δυτικά. Η λύση δηλαδή στην οικονομική κρίση είναι η περαιτέρω αύξηση του πλούτου. Κάποιοι θα πουν ότι δεν πρόκειται περί αύξησης του πλούτου αλλά περί ανακατανομής του και μάλιστα περισσότερο δίκαιης. Α, μάλιστα, όπως υποτίθεται ότι έγινε και σε όλες τις χώρες και ιδίως στις ΗΠΑ (και την Ελλάδα) μετά την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού όπου οι αγορές θα εξασφάλιζαν πλούτο για όλους. Δημοκρατία και στα κέρδη. Έτσι ο δανεισμός για κατανάλωση πήγε σύννεφο, για να έχει βίλα και η θείτσα μου. Έτσι έβαλαν στο παιχνίδι της κερδοσκοπίας τον κοσμάκη λέγοντάς το «λαϊκό καπιταλισμό». Παίξε κι εσύ, είναι εύκολο, αγόρασε μετοχές. Τώρα οι πιο πολλοί κλαίνε.
Το ίδιο θα πουν αύριο και στους φτωχούς κινέζους και όλους τους ομοίους τους. Αρχικά θα έρθει μια πραγματική ανάπτυξη (ήδη έχει έρθει), δηλαδή επενδύσεις σε πάγιο κεφάλαιο (δρόμους και άλλες υποδομές) και βιομηχανία. Έπειτα όμως αναγκαστικά θα αναπτυχθεί η χρηματαγορά και η ανάπτυξη θα λέγεται χρηματοοικονομική. Και πάλι δάνεια και πάλι κατανάλωση χωρίς παραγωγή. Θα σας πουν ότι η Κίνα προστατεύει τις κεφαλαιαγορές της και μια τέτοια έκρυθμη κατάσταση θα αποφευχθεί. Σωστά, το ερώτημα όμως είναι για πόσο καιρό θα γίνεται αυτό; Όσο οι κυβερνήσεις δεν αφήνουν το κεφάλαιο απόλυτα ελεύθερο η Κίνα δεν απειλείται από μεγάλη κρίση. Υπάρχουν όμως και οι δυνάμεις που εξαρτούν την ισχυρή θέση της χώρας με την εκ μέρους της κυκλοφορίας ενός ισχυρού διεθνούς νομίσματος. Τέτοια προοπτική δε συνάδει με τους ελέγχους στην κίνηση κεφαλαίων.
Αυτά τα διδάγματα πολλοί επιχειρηματίες και πολιτικοί δεν τα ξέρουν καν και όσοι τα γνωρίζουν δεν τα λένε ανοιχτά. Οι οικονομολόγοι πάλι τα γνωρίζουν αλλά συνεχίζουν να πιστεύουν ότι πάντα κάπου θα βρεθεί ζήτηση για να απορροφήσει την τεράστια προσφορά. Αυτό όμως λέγεται problem-solving (επικεντρωμένη στη λύση του προβλήματος) και όχι problem-prevention (επικεντρωμένη στην πρόληψη του προβλήματος) επιστήμη.
Όταν η Κίνα φτάσει να έχει εξαντλήσει τους πόρους της, περιβαλλοντικούς και ανθρώπινους, τότε θα έχει γίνει η Αμερική του 2050. Μέχρι τότε πρέπει να βρεθεί ζήτηση για τα δάνεια των Κινέζων κάπου αλλού στον πλανήτη. Αν δεν υπάρχει ζήτηση πρέπει να τη δημιουργήσουμε εμείς. Μέχρι να το κάνουμε αυτό θα υποφέρουμε από κρίσεις. Και οι κρίσεις θα συνεχίζονται και η ιστορία θα κινείται από μόνη της με βάση τους νόμους της προσφοράς και της ζήτησης.
Και εμείς οι ανειδίκευτοι, εκτός από χαμηλόμισθο εργατικό κόστος, νομίζουμε ότι δεν παίζουμε κανένα ρόλο σε όλη αυτή τη διαδικασία. Έτσι ακούμε χωρίς να κρίνουμε, κρίνουμε χωρίς να ξέρουμε και ξέρουμε χωρίς να έχουμε ακούσει. Μόνο περιμένουμε να δούμε ποιο καινούργιο φρούτο θα μας πλασάρουν για να πάμε να το ζητήσουμε.