Μια εισαγωγή στην έννοια του "όλον"

Φίλες και φίλοι του ιστολογίου, σας εύχομαι χρόνια πολλά και καλή χρονιά.

Το πρώτο ποστ της χρονιάς αποτελεί μια ημιτελής και αέναη προσπάθεια διατύπωσης της γνώσης και της ευτυχίας. Απαρχή του είναι ο θάνατος όχι ως ένα μακάβριο και απεχθές στιγμιαίο συμβάν στη ζωή ενός ανθρώπου αλλά ως το όπλο για την κατανόηση της ανθρώπινής μας φύσης. Είναι εμπνευσμένο απο μια ταινία που παρακολούθησα πρόσφατα με τίτλο, "The Fountain".

Από του θανάτου το φόβο ξεκινώ έναν δρόμο βαρύ και αβέβαιο προς την ελπίδα, προς την ελευθερία, προς τη συμφιλίωση. Μία οδός που σίγουρα φτάνει εκεί και το ξέρουμε όλοι.
Αν κοιτάξουμε καλά θα δούμε ότι επιθυμούμε το θάνατο. Μα αν το δούμε σφαιρικά μέσα σ’αυτή τη ζωή τότε ο θάνατος είναι ένα ακόμα σκαλί της ζωής όταν αυτή σημαίνει κάτι πέρα από τον παρόντα χρόνο και τόπο. Δίνουμε τόσο βάρος και προσοχή στο παρόν και ξεχνάμε εκείνο που υπήρξαμε και αυτό στο οποίο πάμε σίγουρα. Υπήρξαμε αόρατο σημείο στον ορίζοντα του σύμπαντος, μόριο της φύσης, αμοιβάδες, ψάρια, τετράποδα, πίθηκοι και γίναμε άνθρωποι πιθηκόμορφοι και ενίοτε μοιάζουμε και με άλλα ζώα. Οδεύουμε προς την ανυπαρξία της ύλης. Η ύλη του καθένα μας ξεχωριστά απομονώθηκε από το σύνολό της και κάθε παρόν κάθε στιγμή που της αναλογεί ψάχνει να βρει το «όλον».
Η ύλη είναι μόνη και το πνεύμα πασχίζει να ενώσει τα διασπασμένα της κομμάτια σε μία άλλη 5η διάσταση, τη φαντασία. Η γνώση αυτή η συναισθηματική και τόσο ανθρώπινη είναι μέσα μας βαθειά κρυμμένη και επισκιαζόμενη από τις λογικές διαστάσεις της εικόνας των ματιών. Πίσω από τα μάτια όμως υπάρχει ο εγκέφαλος που και ο ίδιος αντιδρά στις εικόνες, πέρα από το να τις επεξεργάζεται παθητικά. Κάθε ματιά είναι διαφορετική, κάθε αντικείμενο, κάθε σύνολο, κάθε θέση του παρατηρητή. Ο εγκέφαλος, το μυαλό και η γνώση εντέλει χρησιμεύει στην κατανόηση μιας απόλυτης και μιας σχετικής θέσης των πραγμάτων στη φύση. Ο εγκέφαλος βλέπει με τα μάτια άπειρα διαφορετικά σημεία ώσπου χάνεται σε λογικές διατυπώσεις. Εκεί αντιδρά και διαπλάθει τη διαθέσιμη δύναμή του να υποδείξει εκείνος το τι είναι εκεί έξω. Τότε βλέπει το ένα, το όλον, μέσα στο οποίο οι ξεχωριστές σχέσεις των αισθητών αντικειμένων αναπτύσσονται. Το όλον όμως είναι άπειρο. Πότε αλήθεια ξεκίνησε και πότε τελειώνει κανείς δεν ξέρει ούτε θα μάθει.
Τούτη η ανυπέρβλητη απορία δίνει σάρκα και οστά στην καλλιέργεια της φυσικής λογικής , της γνώσης, της επιστήμης. Αυτές οι ικανότητες που αναπτύσσονται από τους ανθρώπους διαχρονικά τελούν υπό τον περιορισμό της μη δυνατής ολικής διατύπωσης των νόμων της φύσης. Αν θέλαμε να την αναπαραστήσουμε θα λέγαμε ότι είναι ο λόγος του αισθητού και εν δυνάμει κατανοητού σχεσιολογικά, προς το «όλον» και πλημμελώς κατανοητού.
Έχουμε όμως υπαρκτές, αισθητές και εντέλει πραγματικές ανάγκες τις οποίες θέλουμε να ικανοποιήσουμε στο παρόν. Έχουμε κάνει κατακτήσεις μέσα από τις σωματικές και διανοητικές δραστηριότητες. Έχουμε δηλαδή δημιουργήσει ένα δικό μας «όλον» μέσα στο οποίο κινούνται οι ανθρώπινες σχέσεις, ένα «όλον» εκπορευόμενο από και υποκείμενο στον άνθρωπο και μόνον. Αυτό το υποκειμενικό όλον είναι και πάλι υποκείμενο στο αντικειμενικό όλον, το σύμπαν του χρόνου και του τόπου. Γι’αυτό εξάλλου οι ανθρώπινες σχέσεις μεταβάλλονται μέσα σε αυτά τα σύμπαντα. Η άμεση διατύπωση κανόνων των ανθρώπινων σχέσεων , δηλαδή μιας γνώσης του υποκειμενικού «όλον»,μεταβάλλεται. Συνεπώς δεν αποτελεί ολική, παντοτινή, αντικειμενική γνώση. Είναι όμως η σε κάθε κατάλληλο τόπο και χρόνο επικρατούσα γνώση, είτε ονομάζεται μύθος, είτε θρησκεία, είτε επιστήμη. Η επικράτησή της εξαρτάται από τη δυνατότητα της να παραμένει ισχυρή κατά τη διαδικασία της μεταβολής. Να ενέχει δηλαδή μια πνευματική πέρα από υλιστική υπόσταση η οποία να καλλιεργείται στον ψυχικό κόσμο και ταυτόχρονα να αντανακλά πραγματικές ανάγκες. Συντελείται τότε μια σύζευξη ύλης και πνεύματος και περαιτέρω μια δυναμική σχέση μεταξύ διαφορετικών χρόνων και τόπων.
Η ανάγκη του ανθρώπου να κατανοήσει και να συμφιλιωθεί με το θάνατο περνά μέσα από αυτή τη διαδικασία, της οποίας οι νόμοι περισσότερο με μυστικιστικό παρά με ορθολογικό τρόπο μπορούν να προσεγγιστούν. Έναν μυστικισμό πέρα για πέρα πνευματικό και όχι λογικοφανή όπως τα διάφορα θρησκευτικά δόγματα της ιστορίας επιδίωξαν και επιδιώκουν να του προσδώσουν, στην ενσυνείδητη προσπάθεια τους να μετατρέψουν την αντικειμενική έννοια του «όλον» σε υποκειμενική.