Η παθογενής αντίδραση των κομμάτων στην εξέγερση

Αν αυτές τις μέρες η ελληνική κοινωνία (ξανά)ζει ένα νέο Μάη του 68, τότε θα πρέπει να αναμένουμε ότι κάποια στοιχεία πολιτικής ανασύνθεσης μεταξύ των πολιτικών παρατάξεων θα λάβουν χώρα. Δυστυχώς όμως, οι συζητήσεις στη βουλή αποδεικνύουν ότι το πολιτικό σύστημα υπολειτουργεί και διασώζεται με αμυντικό τρόπο από την ύπαρξη του κοινοβουλευτισμού. Πιο συγκεκριμένα, αυτή η εξέγερση φανερώνει το αδιέξοδο της γραφειοκρατικοποίησης των κοινωνικών σχηματισμών στην Ελλάδα, είτε μιλάμε για πολιτικά κόμματα, συνδικάτα, ΜΚΟ, επιχειρήσεις. Οι καταλήψεις και τα μηνύματα που την συνοδεύουν καθώς και οι αμήχανες αντιδράσεις από τα κόμματα, φανερώνουν ότι τα τελευταία δεν μπορούν να γίνουν εκφραστές των νέων κοινωνικών διεκδικήσεων. Θα αναμέναμε λοιπόν, να εμφανιστούν νέοι συλλογικοί κοινωνικοί δρώντες ή να ανασυντεθούν οι ήδη υπάρχοντες, ούτως ώστε τα αιτήματα της εξέγερσης να βρουν πρόσφορο πολιτικό έδαφος για συζήτηση, διάλογο και αποφάσεις. Με λίγα λόγια η εξέγερση θα πρέπει να αποκτήσει πολιτικό χαρακτήρα. Τι κάνουν όμως τα πολιτικά κόμματα προς αυτό?

Τα κόμματα της αριστεράς είναι φανερό ότι ανταγωνίζονται μεταξύ τους για να αποσπάσουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερο ιδεολογικό κεφάλαιο από τη μάζα της νεολαίας και των εργαζομένων που συμμετέχουν ενεργά ή όχι στις κινητοποιήσεις. Αυτή η διαδικασία αποτελεί ενδογενή κανόνα του κοινοβουλευτισμού και ο ανταγωνισμός δεν είναι αθέμιτος. Πλην όμως, αυτό που δε φαίνεται να εξηγούν τα κόμματα αυτά είναι τι θα κάνουν για να προωθήσουν σε πολιτικό επίπεδο τα αιτήματα της κοινωνίας? Το ΚΚΕ από νωρίς έδειξε τις προθέσεις του με το να ξεκαθαρίσει τη θέση του, αποδοκιμάζοντας όχι μόνο τις πράξεις βίας αλλά και τις ακτιβιστικές ενέργειες και ρίχνοντας όλο του το βάρος στις (ξοφλημένες εδώ και χρόνια) πορείες διαμαρτυρίας. Σε στιγμές εξέγερσης το ΚΚΕ δείχνει συνεπώς τον βαθύ συντηρητικό χαρακτήρα που έχει αποκτήσει διαχρονικά με τον έλεγχο ενός μέρους της κρατικής γραφειοκρατίας (κυρίως συνδικαλισμό). Προφανώς περιμένει πρώτα να έρθει ο παγκόσμιος κομμουνισμός και μετά όλα να αλλάξουν απότομα. Το πόσο αυτό αποτελεί φόβητρο για την κυβέρνηση Καραμανλή και εν γένει για το δεξιό κράτος στην Ελλάδα, είναι ένα ρητορικό ερώτημα.

Ο ΣΥΝ από την άλλη βρίσκεται στην απέναντι όχθη της αναζήτησης του ιδεολογικού στόχου και περιεχομένου της εγκόλπωσης αυτής της κοινωνικής εξέγερσης. Ανέχεται τις πράξεις βίας μιας και τις θεωρεί κοινωνικά προαπαιτούμενο για τον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας και υποστηρίζει σθεναρά τον ακτιβισμό των νέων ως μια νέα μορφή διαμαρτυρίας. Ωστόσο, γνωρίζοντάς το μάλιστα, αγκαλιάζει δραστηριότητες χωρίς εμφανή και διακριτή οργάνωση και στόχο, κάτι που προσδίδει έναν απολίτικο και συνεπώς καιροσκοπικό χαρακτήρα στις πολιτικές του αξιώσεις. Ο ΣΥΝ πάγια καλεί το ΚΚΕ για διάλογο αλλά το τελευταίο αρνείται στη βάση αυτού ακριβώς του σοβαρού επιχειρήματος. Αποτέλεσμα είναι η αριστερά στην Ελλάδα να παραμένει διασπασμένη και να μην μπορεί να διεκδικήσει πλειοψηφικά τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις που οδηγούν σε μια πιο δίκαιη κοινωνία.

Το ΠΑΣΟΚ πάλι είναι η άλλη πλευρά του νομίσματος της ΝΔ. Περιμένει και βλέπει μέσα από τις δημοσκοπήσεις την άνοδό του, όπως έκανε προεκλογικά η αντίπαλός του. Πλήρης έλλειψη παρέμβασης και αποδοκιμασία των ακτιβιστικών δραστηριοτήτων στη βάση σχεδόν μιας ηθικής θεωρίας ορίων κοινωνικής δράσης (π.χ. Διαμαντοπούλου για πανό στην Ακρόπολη). Περισσότερο μεθοδευμένες επικοινωνιακά επιθέσεις στην κυβέρνηση, παίζοντας το πολιτικό παιχνίδι από θέσης ισχύος. Κοινοβουλευτικά κερδίζει αλλά στο πεδίο κοινωνικής αντιπροσώπευσης, παρουσιάζει τα ίδια λάθη του παρελθόντος με άλλο πρόσωπο. Η φειδωλή του στάση δείχνει την αμηχανία του μπροστά στην μη αναμενόμενη εξέγερση. Οι γραφειοκρατικές του κεφαλές αναγεννιόνται όχι εξαιτίας της κοινωνικής του επαγρύπνησης αλλά λόγω της καταβαράθρωσης της κυβερνητικής (μη)πολιτικής. Αδυναμεί να εκπροσωπήσει το κοινωνικό συμφέρον και παίζει το ασφαλές παιχνίδι της δήθεν εκπροσώπησης του δημοσίου συμφέροντος μέσα από τα κρατικά όργανα που ελέγχει (ΓΣΕΕ κυρίως). Το μεγάλο πολιτικό κεφάλαιο που κατέχει μένει στάσιμο σε μια γραφειοκρατική θέση, αντλώντας τη νομιμοποίησή του από τη νομική θέση που του εξασφαλίζει το Σύνταγμα και όχι από την κοινωνική πάλη που του ζητά η βάση της κοινωνίας. Διαφαίνεται μέσα σε όλα αυτά η κρίση του κοινωνικού συμβολαίου στην νεοελληνική κοινωνία.

Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, τέλος, δείχνει όχι μόνο να μην μπορεί να χειριστεί αυτή την κρίση αλλά να την επιτείνει. Οι δηλώσεις και οι αποφάσεις κορυφαίων κυβερνητικών στελεχών, είτε πρόκειται για την αντιμετώπιση της βίας του δρόμου, είτε για τις καταλήψεις δημόσιων κτιρίων, πανεπιστημίων και σχολείων, είτε για τις συνεχιζόμενες πορείες που κόβουν την χριστουγεννιάτικη εμπορική κίνηση, όλες αυτές και άλλες μαζί, σημειολογικά δείχνουν μια κυβέρνηση που έχει τη λαϊκή βούληση απέναντί της και όχι μαζί της. Οι συσπειρωτικές τάσεις μάλιστα της δεξιάς επιτείνουν το θυμό των μαζών και δημιουργούν προηγούμενο για νέες σκληρές κινητοποιήσεις. Η απουσία του πρωθυπουργού, συνειδητά ακολουθούμενη μέθοδος επικοινωνιακής αντιμετώπισης των δημόσιων προβλημάτων, δείχνει να εξαντλεί τα όριά της. Είναι ηλίου φαεινότερο, η κομματική νομενκλατούρα αφού σταθεροποιήθηκε για τη 2η τετραετία στην εξουσία, λεηλάτησε τον δημόσιο πλούτο σε συνεργασία με τα ημέτερα επιχειρηματικά συμφέροντα. Ένα κλειστό κύκλωμα απονομής εξουσίας, μια εκτελεστική εξουσία που κυκλώνει τις υπόλοιπες και τους υπαγορεύει τις αποφάσεις, ένα κεντρικό κράτος που απονέμει περιφερειακές αρμοδιότητες στη βάση γνωριμιών και δεσμών αλλότριων προς το δημόσιο συμφέρον. Αυτές τις μέρες, η δεξιά έκανε τη δυναμική της εμφάνιση, απούσα, «αμυντική», διακηρυκτικά κατασταλτική, συντηρητική. Μοναδικό της έρεισμα, η προσφυγή σε τρομονόμους και η ποινικοποίηση της εξέγερσης.

Πως λοιπόν θα μετασχηματιστεί η δεξιά ώστε να δώσει χώρο στην αλλαγή? Γιατί δεν βλέπουμε ούτε ακούμε κοινωνικές φωνές από τον συντηρητικό χώρο? Τα επιχειρηματικά και ιδιωτικά συμφέροντα που πρόσκεινται σ’αυτόν, και αντιπροσωπεύουν την πιο προοδευτική και φιλελεύθερη πτέρυγά του, δεν αναγνωρίζουν άραγε ότι η εξέγερση ευνοεί την καλλιέργεια μεταμοντέρνων και κοσμοπολίτικων πολιτικών και οικονομικών θεωρήσεων? Μήπως είναι τόσο πολύ μονοπωλιακά και με την ύψιστη αρωγή του κράτους διαμορφωμένα ώστε να μην τολμούν να αμφισβητήσουν την πολιτική του κυριαρχία στην κοινωνική σφαίρα? Η παγκοσμιοποίηση γι’αυτούς συνεπώς αφορά μόνο την οικονομική σφαίρα και όχι την κοινωνική. Γι’αυτό αντιτίθενται στην κοινωνική εξέγερση. Η κοινωνία τότε μένει ρέστη από αναγκαίες προοδευτικές επιχειρηματικές επενδύσεις.

Θα ήταν βέβαια οξύμωρο να περιμένει κανείς από τον νέο-φιλελεύθερο χώρο την αλλαγή. Αντίθετα, όσο αυτός δεν αντιμετωπίζει τον ανταγωνισμό ενός ισχυρού κοινωνικά αριστερού μπλοκ, τόσο πιο πολύ παρερμηνεύει τις διαθέσεις των πολιτών και κατευθύνει ιδεολογικά μια μεγάλη μάζα ανθρώπων που δεν έχουν που αλλού να πιστέψουν. Είναι προφανές ότι εκείνο που χρειάζεται να δούμε να γίνεται, είναι η επαναφορά της αριστεράς με όρους σημερινούς και όχι ψυχροπολεμικούς. Τα προβλήματα που συσσωρεύει ο νέο-φιλελεύθερος καπιταλισμός είναι πολλά και απειλούν πια την ειρήνη, την ευημερία και την υγεία του πλανήτη. Μια νέα στρατηγική συμμαχία μεταξύ των τριών αντιπολιτευτικών κομμάτων που πρεσβεύουν την αριστερά είναι όσο ποτέ άλλοτε αναγκαία. Οι οποιεσδήποτε μεταρρυθμίσεις που απαιτεί μια τέτοια δράση θα έχουν περισσότερο όφελος απ’ ότι κόστος μακροχρόνια. Η καθεστωτική και γραφειοκρατική αντίληψη της διοίκησης πρέπει να είναι η πρώτη που θα αλλάξει. Καρέκλες και κομματικά (και όχι κοινωνικά)κεκτημένα πρέπει να αποτελέσουν παρελθόν και αυτό ισχύει για όλα τα κόμματα που μοιράζονται σαν κομητείες το κράτος. Πολλά μπορεί κανείς να πει επί αυτού. Το σημαντικό όμως είναι να μπουν κοινωνικοί στόχοι. Υπάρχει κάποιο δείγμα προς αυτή την κατεύθυνση αυτή την στιγμή? Μόνο ένα πολύ μικρό και αυτό αφορά την συνεργασία ΠΑΣΟΚ-ΣΥΝ. Θα βγει κάτι θετικό από αυτή την πιθανή συνεργασία; Κάτι που δε θα αναλώνεται στην εκπλήρωση του στόχου εξουσία αλλά του στόχου κοινωνικό συμφέρον; Πολύ αβέβαιο αν λάβουμε υπόψη μας τις παθογένειες του πολιτικού συστήματος.

Τέλος, πέρα από τις πολιτικές στρατηγικές των υπαρχόντων κομμάτων, δεν αποκλείεται να ξεπηδήσει κάτι νέο με αφορμή αυτή την εξέγερση. Ένας νέος κοινωνικός χώρος που εξελικτικά να διεκδικεί με αξιώσεις πολιτική φωνή. Σε αυτό συμφωνώ με τον Πρωθυπουργό «Τίποτα δεν μπορεί να προεξοφλείται από κανέναν». Ίδωμεν.